Ποια είναι τα μοτίβα σκέψης που αυξάνουν το στρες; Πώς μπορείτε να τα διαχειριστείτε και να τα αναδιαμορφώσετε;
Της Καρολίνας Παππού
Δημοσιογράφος – Ψυχολόγος – Master Theta Healer - Χοροθεραπεύτρια
Το άγχος είναι παντού. Είναι… επιδημία. Υπολογίζεται ότι 40 εκατομμύρια ενήλικες (18 ετών και άνω) ή το 18% του πληθυσμού εκδηλώνουν συμπτώματα άγχους (1 στα 8 παιδιά). Στην Αμερική, η κατηγορία «θεραπεία του άγχους» αποτελεί το 1/3 των 148 δισεκατομμυρίων δολαρίων που δαπανώνται ετησίως για ψυχικές ασθένειες. Με άλλα λόγια, ξοδεύονται 42 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για τη θεραπεία των διαταραχών άγχους.
Σύμφωνα με την Dr Sarah Sarkis oι γυναίκες έχουν 60% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν διαταραχή άγχους από τους άνδρες. Αναφορικά με τα σχετικά στατιστικά στοιχεία είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι σχεδόν οι μισοί από τους 40 εκατομμύρια ενήλικες με άγχος υποφέρουν επίσης από συμπτώματα κατάθλιψης, που είναι η κύρια αιτία αναπηρίας στις ΗΠΑ για ηλικίες 15-43 ετών. Όπως υποστηρίζει η ίδια: «Αυτά τα νούμερα είναι τρομακτικά για εμένα ως κλινική γιατρός, γυναίκα και μητέρα».
Λαμβάνοντας υπόψη την οπτική της εξέλιξης, η λειτουργία του εγκεφάλου δεν αποσκοπεί στο να μας κάνει χαρούμενους, αλλά να μας προστατεύει κρατώντας μας σε επιφυλακή απέναντι σε πιθανές απειλές. Ο εγκέφαλος είναι ειδικός στο να δημιουργεί υποθετικά σενάρια για το τι θα μπορούσε να πάει στραβά.
Πολλοί άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με τη συγκεκριμένη λειτουργία του εγκεφάλου. Είναι επιρρεπείς σε μοτίβα σκέψης τα οποία αυξάνουν το άγχος, καθώς αντιμετωπίζουν μεγάλη πίεση να ανταποκριθούν σε προσδοκίες που έχουν θέσει οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Ωστόσο, τέτοια μοτίβα βασίζονται σε λανθασμένες υποθέσεις.
Το καίριο ερώτημα που προκύπτει είναι: «Σε ποιο βαθμό μπορούμε να επηρεάσουμε τη σοβαρότητα και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά μας, έτσι ώστε να μπορούμε να επηρεάσουμε την τροχιά των προαναφερθέντων στατιστικών στοιχείων;
Οι θεσμοί (οικογένεια, σχολείο, εργασιακό περιβάλλον κλπ.) των κοινωνιών του Δυτικού Κόσμου είναι αιώνες τώρα δομημένοι επάνω σε επικριτικά μοτίβα σκέψης. Η λογοκρισία, ο έλεγχος και η κριτική των άλλων οικοδομεί μια αντίστοιχη εικόνα του εαυτού. Κλειδί στην αποσυμφόρηση εξουθενωτικών ψυχικά μοτίβων σκέψης αποτελεί η αποδοχή ακόμη και των πιο σκοτεινών πλευρών μας. Ωθούμενοι από την πανανθρώπινη ανάγκη να ανήκουμε σε κάποια ομάδα, οφείλουμε να προσπαθούμε να μην λογοκρίνουμε τέτοιες πλευρές ή να φτάνουμε σε άκρα όπως το να μισούμε τον εαυτό μας για τη σκοτεινή πλευρά μας. Επιπλέον, λιγότερη κριτική και περισσότερο συμπόνια για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις των άλλων ανθρώπων γύρω μας βοηθάει ουσιαστικά στη μείωση του στρες σε όλα τα επίπεδα.
Άγχος και κρίσεις πανικού
Στο επίκεντρο του άγχους βρίσκεται μια νευροβιολογική απορύθμιση, που επηρεάζει κυρίως το κεντρικό νευρικό σύστημα. Αυτή η απορύθμιση είναι πιο εμφανής με τη μορφή κρίσεων πανικού. Αλλά οι πιο λεπτές πτυχές του άγχους, τα μοτίβα σκέψης που συχνά είναι οι μη αναγνωρισμένοι συμμετέχοντες σε μια συνεχιζόμενη αγχώδη διαδικασία είναι τα σημεία καμπής που θέλουμε να κατανοήσουμε στη θεραπεία, προκειμένου να επανεξετάσουμε τα ασυνείδητα πρότυπα και να μετριάσουμε τα πιο σοβαρά συμπτώματα.
Τα καλά νέα είναι ότι το άγχος είναι επιδεκτικό παρέμβασης και αλλαγής. Η μόνη προϋπόθεση είναι να το θέλει κάποιος πολύ και να είναι απόλυτα αποφασισμένος να δουλέψει γι 'αυτό. Πρέπει να είστε πρόθυμοι να εκτεθείτε σε πράγματα, συνθήκες και συναισθήματα που αποφεύγετε, συχνά για δεκαετίες. Επιπλέον, να είστε αποφασισμένοι να κάνετε τη δουλειά για να επαναπροσδιορίσετε τα νευρωνικά μοτίβα που έχουν γίνει κυρίαρχα με τα χρόνια, αλλά δεν βοηθούν πλέον στην προώθηση της αίσθησης της εσωτερικής ισορροπίας.
Ας αναλύσουμε μερικά από τα στυλ ή τα μοτίβα που βρίσκονται στο επίκεντρο της μεγαλύτερης αγωνιώδους διαδικασίας.
Εξερευνώντας τα μοτίβα που τροφοδοτούν την αγχώδη διαδικασία:
Μηρυκασμός – αναμάσημα: Η επανάληψη αποτελεί μια παρατεταμένη κατάσταση κυκλικής ανησυχίας κι έναν αρνητικό εσωτερικό διάλογο με… και για τον εαυτό σας, τους άλλους, τις καταστάσεις ή και τα τρία μαζί. Εισέρχεστε στο λαβύρινθο της επανάληψης όταν αρχίζετε να αναλογίζεστε ένα γεγονός ή μια αλληλεπίδραση. Συνήθως αυτή η σκέψη παίρνει τη ‘γεύση’ του να έχεις κάνει κάτι λάθος ή να έχεις αδικηθεί. Ο μηρυκασμός είναι το «πράγμα» από το οποίο δεν μπορείτε να στρέψετε το βλέμμα του μυαλού σας. Καθώς παρατηρείτε αυτό το στυλ σκέψης, παρατηρήστε ότι τα μηρυκαστικά σχεδόν ποτέ δεν λαμβάνουν θετική γεύση. Επίσης, τα άτομα που εμφανίζουν την τάση να μηρυκάζουν θα εκδηλώνουν συχνά και διαπροσωπικά στυλ που χαρακτηρίζονται από την τάση να είναι το θύμα και/ή έχουν άλλες αλληλεξαρτώμενες δυναμικές που τους εμπλέκουν σ’ έναν ιστό αποδυνάμωσης. Διερευνήστε γιατί χρησιμοποιείτε αυτό το στυλ σκέψης κάθε δεδομένη στιγμή. Από θεραπευτική σκοπιά, υπάρχουν λόγοι που έχετε κολλήσει σε αυτό το στυλ σκέψης έναντι ενός άλλου στυλ. Επιτρέποντας στον εαυτό σας να παρατηρήσει ότι το κάνετε έχετε μια ευκαιρία να αξιοποιήσετε την πραγματική ελευθερία επιλογής και ελεύθερης βούλησης. Προηγουμένως, όταν ασχολείστε ασυνείδητα με αυτό το στυλ σκέψης, δεν παίρνατε πραγματικά εξουσιοδοτημένες αποφάσεις. Ζούσατε σύμφωνα με νευροβιολογικά μοτίβα προσκόλλησης που εν αγνοία τους είχαν παραβιάσει την ικανότητά σας να κάνετε επιλογές σχετικά με την τροχιά του νου και του εγκεφάλου σας.
«Εγώ φταίω». Πόσες φορές ο εσωτερικός κριτής σου σε επιπλήττει επειδή απέτυχες να ανταποκριθείς στις προσδοκίες ή τους στόχους που έθεσες για τον εαυτό σου; Κατηγορείς τον εαυτό σου για τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα, ακόμα και σ’ εκείνες τις περιπτώσεις που δεν φταις εσύ. Μπορεί να σε επιβαρύνει να βλέπεις τις προσπάθειές σου να μην οδηγούν εκεί όπου ήθελες, αλλά μην επιφορτίζεις περισσότερο τον εαυτό σου με έντονη αυτοκριτική.
«Δεν είμαι αρκετός». Το σύνηθες λάθος που κάνουμε είναι να συνδέουμε την αξία μας με το επίπεδο της επιτυχίας μας. Κυνηγάμε συνέχεια το επόμενο επίτευγμα ώστε να τροφοδοτήσουμε την αίσθηση ότι αξίζουμε. Το άγχος μας κορυφώνεται καθώς η αίσθηση της αξίας μας αυξομειώνεται με κάθε επιτυχία ή αποτυχία.
Όμως, η αξία μας δεν κρίνεται από το επίπεδο της επιτυχίας μας. Δεν εξαρτάται από τις σπουδές, τα σωματικά χαρακτηριστικά, την εμφάνιση ή τα χρήματα που κερδίζουμε. Η αυταξία αποτελεί αδιαμφισβήτητο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξής. Σίγουρα, οι σπουδές, η επαγγελματική ανέλιξη, η προσπάθεια για επαγγελματική επιτυχία μπορούν να βοηθήσουν στην προσωπική μας ανάπτυξη και να μας επιτρέψουν να συνεισφέρουμε θετικά στη ζωή των άλλων.
Ωστόσο, δεν πρέπει να κάνουμε το λάθος να εξισώνουμε την αίσθηση της αξίας μας με τα ποσοστά της επιτυχίας μας.
Όταν διακατέχεστε από στρες κάνετε μια παύση και αναλογιστείτε τα μοτίβα σκέψης που ακολουθείτε. Πιθανόν να βασίζονται σε λανθασμένες υποθέσεις που τροφοδοτούν περισσότερο το άγχος σας.
«Το χειρότερο δεν ήρθε ακόμα». Ένα ακόμη κοινό μοτίβο σκέψης που αναπαράγει και τροφοδοτεί το άγχος είναι να σκεφτόμαστε το χειρότερο. Ακολουθώντας αυτό το μοτίβο, αγνοούμε πιο πιθανά σενάρια και εστιάζουμε στο χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί, ακόμα κι αν πολλές από τις ανησυχίες μας αποτελούν κατασκευάσματα της φαντασίας μας που απορρέουν από χρόνιες φοβίες ή φόβους.
Έχουμε την τάση να τις αντιμετωπίζουμε ως επικείμενες και αναπόφευκτες, ακόμα κι αν οι περισσότερες δεν πραγματοποιούνται ποτέ. Κάθε φορά που ανησυχείς για κάτι, αναρωτήσου πόσο πιθανό είναι αυτός ο φόβος να πραγματοποιηθεί.
«Αγχώνομαι για τα πάντα». Ο σημερινός τρόπος ζωής προκαλεί άγχος. Εμφανίζει εμπόδια και προκλήσεις ανά πάσα στιγμή. Το λάθος μας είναι ότι τείνουμε να συσσωρεύουμε τα προβλήματα το ένα επάνω στο άλλο, αντί να τα εξετάζουμε το καθένα ξεχωριστά. Αυτό έχει ως επακόλουθο το άγχος να κορυφώνεται και κατά συνέπεια όλο αυτό το βάρος να μας καταβάλλει. Επιπροσθέτως, τα προβλήματα μπλέκονται το ένα με το άλλο και γίνονται ένα κουβάρι που μας φαίνεται πιο δύσκολο να τα λύσουμε. Όταν αναλύουμε τα προβλήματα σε μικρότερα κομμάτια είναι πιο εύκολο να τα διαχειριστούμε.
Αποφυγή
Η αποφυγή είναι ένας πολύπλοκος και εξαιρετικά αποτελεσματικός αμυντικός μηχανισμός.
Τούτου λεχθέντος, η αποφυγή λειτουργεί παράδοξα. Από τη μία πλευρά, είναι εξαιρετικά αποτελεσματική στη μείωση ή την απομάκρυνση των συναισθημάτων από τα οποία το άτομο προσπαθεί να αποστασιοποιηθεί. Η πράξη αποφυγής της δυσάρεστης αίσθησης ή κατάστασης έχει ως αποτέλεσμα την άμεση μείωση της δυσφορίας. Γι 'αυτό το αναφέρω ως αποτελεσματικό. Αλλά προσέξτε! Μην κάνετε το λάθος να θεωρήσετε το αποτελεσματικό για υγιές.
Από την άλλη πλευρά, η αποφυγή είναι ένα ανάπηρο στυλ αντιμετώπισης. Αν αφεθεί ανεξέλεγκτο, συνήθως οδηγεί σε σημαντικούς συναισθηματικούς και διαπροσωπικούς περιορισμούς. Εδώ είναι τα ψιλά γράμματα στη σύμβαση αποφυγής.
Πρώτον, πρέπει να συνεχίσετε να περιορίζετε το διάφραγμα εστίασης για να προσαρμόσετε το τρέχον πρότυπο αποφυγής. Με άλλα λόγια, για να διατηρήσετε την απόσταση από τα συναισθήματα που προσπαθείτε να αποφύγετε, πρέπει να ακολουθήσετε όλο και περισσότερες αποφευκτικές συμπεριφορές. Έτσι, μπαίνει στο παιχνίδι η διαμερισματοποίηση στην αγχωτική διαδικασία και πώς, στην πιο ακραία έκφραση αποφυγής βλέπεις ανθρώπους να παλεύουν με εμφανείς φοβίες. Όπως στο διάφραγμα ενός φακού κάμερας, το εύρος στενεύει αναλογικά αριστερά και δεξιά καθώς κλείνει σε μια πιο μυωπική θέα, έτσι και η αποφυγή ακολουθεί την ίδια φιλοσοφία όταν πρόκειται για τη διαχείριση των συναισθημάτων σας. Καθώς προστατεύετε αποτελεσματικά τον εαυτό σας από οποιοδήποτε από τα δυσάρεστα συναισθήματα που θέλετε να ξεφύγετε, περιορίζετε ταυτόχρονα και αναλογικά την ικανότητά σας να αισθάνεστε και να απορροφάτε έντονα ευχάριστα συναισθήματα. Αυτό είναι μόνο το τίμημα της χρήσης αυτού του αμυντικού μηχανισμού. Με την πάροδο του χρόνου, πιθανόν να αισθανθείτε λιγότερη δυσφορία, αλλά θα αισθανθείτε επίσης λιγότερη αγάπη, λιγότερη ευδαιμονία, λιγότερο βαθιά σύνδεση με τους ανθρώπους στη ζωή σας. Το άνοιγμα κλείνει αναλογικά μέχρι να μείνετε με ένα στενό και συχνά μυωπικό συναισθηματικό πεδίο.
Αυτό μας φέρνει στο δεύτερο στοιχείο: Όσο περισσότερο περιορίζετε το συναισθηματικό σας άνοιγμα για να αντιμετωπίσετε την αποφυγή, τόσο περισσότερο συμμετέχετε στην ατροφία της ικανότητάς σας να ανεχτείτε τα συναισθήματά σας γενικότερα. Η ικανότητα να ανέχεσαι τα συναισθήματα είναι επίτευγμα που ξεκινά με έναν περίπλοκο και λεπτό «χορό» μεταξύ βρεφών και φροντιστών και συνεχίζεται σ’ όλη τη ζωή μας, καθώς προσαρμοζόμαστε και επαναπροσαρμόζουμε το μεταβαλλόμενο περιβάλλον μας. Όσο περισσότερο ασκείτε αυτό το μοτίβο, τόσο πιο δυνατό και εύκολο γίνεται. Όσο περισσότερο αποφεύγετε τα συναισθήματά σας, τόσο περισσότερο δύσκολο είναι να ανεχτείτε οποιαδήποτε αίσθηση συναισθηματικής δυσφορίας ή ανακούφισης. Τελικά, θα βαδίζετε επάνω σε ένα συναισθηματικό σφιχτό σχοινί που τραβιέται με την εσωτερική σας τριβή.
«Νιώθω παγιδευμένος». Είναι σύνηθες να νιώθουμε εσωτερική πίεση όταν καλούμαστε να πάρουμε αποφάσεις. Το να θεωρούμε ότι όλες οι αποφάσεις είναι αμετάκλητες ή τελικές και ότι δεν υπάρχει επιστροφή μπορεί να μας ρίξει ψυχολογικά.
Ωστόσο, σκεφτείτε ότι πάντα υπάρχουν περισσότερες από μία επιλογές και ότι πολλές αποφάσεις είναι αναστρέψιμες. Έχουμε το δικαίωμα να ψάξουμε για καινούργια δουλειά, να μετακομίσουμε ή να βάλουμε τέλος σε μια σχέση που δεν μας ικανοποιεί. Επειδή οι αποφάσεις συχνά συνδέονταιμε κάποια μεγάλη ευθύνη και πιθανές συνέπειες δώστε στον εαυτό σας όσο χρόνο χρειάζεται προκειμένου να στοιχειοθετήσετε τις απαραίτητες πληροφορίες και να πάρετε μια υπεύθυνη απόφαση.
Η αντιστροφή της πορείας μπορεί να έχει μεγάλο κόστος για εσάς και για άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, μπορείτε να αλλάξετε κατεύθυνση. Η συνειδητοποίηση αυτή αφαιρεί την πίεση να πάρετε την τέλεια απόφαση, κάθε φορά που βρίσκεστε μπροστά σε κάποιο δίλημμα.
«Όλα ή τίποτα». Η στρατηγική αυτή της απολυτότητας είναι κάτι συνηθισμένο επειδή απλοποιεί τη διαδικασία της λήψης αποφάσεων. Είναι ευκολότερο να επιλέξετε ανάμεσα στο άσπρο και στο μαύρο αντί να συγκρίνετε διαφορετικούς τόνους του γκρίζου.
Ωστόσο το συγκεκριμένο μοτίβο σκέψης συγκλίνει στο να μη λαμβάνετε υπόψη όλο το φάσμα των δυνατοτήτων, με αποτέλεσμα να σας κάνει πιο επιρρεπή στο έντονο άγχος. Το να μην αφήνετε στον εαυτό σας περιθώριο λάθους είναι περιοριστικό. Δώστε στον εαυτό σας τη δυνατότητα να κάνει λάθη και να μαθαίνει από αυτά!
Comments