Πώς ο "Δεύτερος εγκέφαλος", αυτός του εντέρου επηρεάζει τη διάθεση και την ευεξία μας;
Το ανθρώπινο έντερο είναι ένα καταπληκτικό όργανο και το μοναδικό που κατέχει το δικό του ανεξάρτητο νευρικό σύστημα, ένα περίπλοκο δίκτυο 100 εκατομμυρίων νευρώνων ενσωματωμένων στο τοίχωμα του εντέρου.
Της Καρολίνας Παππού
Δημοσιογράφος – Master Theta Healer - Ψυχολόγος
Το νευρωνικό δίκτυο του εντέρου είναι τόσο εξελιγμένο που εξακολουθεί να λειτουργεί ακόμη κι όταν ο κύριος νευρικός αγωγός μεταξύ αυτού και του εγκεφάλου αποκόπτεται. Οι επιστήμονες είναι πλέον πεπεισμένοι ότι για να κατανοήσουμε πλήρως τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας θα πρέπει να μελετήσουμε το έντερο όπως τον εγκέφαλο.
Ακόμη και οι πιο δυνατοί αθλητές, όπως οι Ολυμπιονίκες είναι πιθανό να βιώσουν τη γνώριμη αίσθηση των «πεταλούδων» στο στομάχι. Υποκείμενo σ’ αυτή την αίσθηση είναι ένα δίκτυο νευρώνων που συχνά παραβλέπεται και καλύπτει τα έντερα μας, το οποίο είναι ευρέως εκτεταμένο. Ορισμένοι επιστήμονες το έχουν ονομάσει «δεύτερο εγκέφαλο».
Πληθώρα ερευνών δείχνει ότι ο εγκέφαλος που βρίσκεται στο έντερο ασκεί ισχυρή επίδραση σ’ εκείνον που βρίσκεται στο κεφάλι μας. Αυτό γίνεται μέσω ενός εξελιγμένου νευρικού δικτύου που μεταδίδει μηνύματα από τρισεκατομμύρια βακτήρια. Το έντερο έχει εξελίξει ένα εντυπωσιακά περίπλοκο νευρωνικό δίκτυο, ικανό να λειτουργήσει το βακτηριακό οικοσύστημα προς όφελος τόσο της σωματικής όσο και της ψυχολογικής ευεξίας.
Μια βαθύτερη κατανόηση αυτής της μάζας του νευρικού ιστού, γεμάτη με σημαντικούς νευροδιαβιβαστές, αποκαλύπτει ότι κάνει πολύ περισσότερα από το να χειρίζεται την πέψη ή να προκαλεί τον περιστασιακό νευρικό πόνο. Ο μικρός εγκέφαλος στα σωθικά μας, σε συνδυασμό με τον μεγάλο στο κρανίο μας, καθορίζει εν μέρει την ψυχική μας κατάσταση και διαδραματίζει βασικούς ρόλους για ορισμένες ασθένειες, σε όλο το σώμα.
«Η ιδέα ότι τα βακτήρια από τα οποία είναι γεμάτα το έντερο, συλλογικώς γνωστό ως μικροβίωμα, μπορούν να επηρεάσουν όχι μόνο το έντερο, αλλά και το μυαλό, έχει ανοιχθεί διάπλατα στην επιστημονική σκηνή, τονίζει ο νευροανοσολόγος John Bienenstock, MD, του Πανεπιστημίου MacMaster στο Χάμιλτον. Στοιχεία από μελέτες σε τρωκτικά έχουν δείξει πώς τα βακτήρια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, τη χημεία του εγκεφάλου και ένα ευρύ φάσμα των φαινομένων συμπεριφοράς, της αντίληψης του πόνου και της αντίδρασης του οργανισμού στο στρες. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας οι μικροαλλαγές στην ισορροπία μεταξύ ευεργετικών βακτηρίων και βακτηρίων που προκαλούν ασθένειες στο έντερο ενός ζώου, μπορεί να αλλάξουν τη χημεία του εγκεφάλου του και να τα οδηγήσουν να γίνουν είτε πιο τολμηρά, είτε πιο ανήσυχα.
Αν και η επιρροή του είναι εκτεταμένη, ο δεύτερος εγκέφαλος δεν είναι η έδρα συνειδητών σκέψεων ή λήψης αποφάσεων.
«Ο δεύτερος εγκέφαλος δεν βοηθά στις μεγάλες διαδικασίες σκέψης… η θρησκεία, η φιλοσοφία και η ποίηση αφήνονται στα κρανιακά νεύρα του εγκεφάλου», εξηγεί ο Μάικλ Γκέρσον, πρόεδρος του Τμήματος Ανατομίας και Κυτταρικής Βιολογίας στο Πρεσβυτεριανό Νοσοκομείο της Νέας Υόρκης / Κολούμπια Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο, ειδικός στον τομέα της νευρογαστρεντερολογίας και συγγραφέας του βιβλίου ‘The Second Brain’ (Harper Collins).
Τεχνικά γνωστό ως το εντερικό νευρικό σύστημα, ο δεύτερος εγκέφαλος αποτελείται από περιβλήματα νευρώνων που είναι ενσωματωμένα στα τοιχώματα του μακρού σωλήνα του εντέρου μας, ή του διατροφικού καναλιού, που μετρά περίπου εννέα μέτρα από τη μία άκρη έως την άλλη - από τον οισοφάγο στον πρωκτό. Ο δεύτερος εγκέφαλος περιέχει περίπου 100 εκατομμύρια νευρώνες, περισσότερους από το νωτιαίο μυελό ή το περιφερικό νευρικό σύστημα, τονίζει ο Gershon.
Αυτό το πλήθος νευρώνων στο εντερικό νευρικό σύστημα μας επιτρέπει να «νιώσουμε» τον εσωτερικό κόσμο του εντέρου μας και το περιεχόμενό του. Μεγάλο μέρος αυτής της νευρικής δύναμης πυρός έρχεται να βαστάξει στη διαδικασία της περίπλοκης καθημερινής πέψης. Η διάσπαση των τροφίμων, η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών και η αποβολή των αποβλήτων απαιτεί χημική επεξεργασία, μηχανική ανάμιξη και ρυθμικές μυϊκές συσπάσεις που μετακινούν τα πάντα κάτω από τη γραμμή.
Έτσι, εξοπλισμένος με τα δικά του αντανακλαστικά και αισθήσεις, ο δεύτερος εγκέφαλος μπορεί να ελέγξει τη συμπεριφορά του εντέρου ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο, υπογραμμίζει ο Gershon. Πιθανότατα εξελίξαμε αυτόν τον περίπλοκο ιστό νεύρων για να εκτελέσουμε την πέψη και την απέκκριση «επί τόπου», αντί σε απόμακρο σημείο από τον εγκέφαλό μας, μέσω του μεσάζοντος του νωτιαίου μυελού. «Ο εγκέφαλος στο κρανίο δεν χρειάζεται να ‘λερώσει’ τα χέρια του με την ακατάστατη λειτουργία της πέψης, η οποία μεταβιβάζεται στον εγκέφαλο του εντέρου», λέει ο Gershon. Ωστόσο, ο ίδιος και άλλοι ερευνητές εξηγούν, ότι η πολυπλοκότητα του δεύτερου εγκεφάλου πιθανώς δεν μπορεί να ερμηνευτεί μόνο μέσω αυτής της διαδικασίας.
«Το σύστημα είναι πολύ περίπλοκο για να έχει εξελιχθεί αποκλειστικά και μόνο ώστε να βεβαιωθείτε ότι τα απόβλητα μετακινούνται έξω από το παχύ έντερο», λέει ο Emeran Mayer, καθηγητής φυσιολογίας, ψυχιατρικής και βιοϊατρικών επιστημών στη Σχολή Ιατρικής του David Geffen του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες ( UCLA). Για παράδειγμα, οι επιστήμονες σοκαρίστηκαν όταν έμαθαν ότι περίπου το 90% των ινών στο πρωτογενές σπλαχνικό νεύρο, στον κόλπο, μεταφέρουν πληροφορίες από το έντερο στον εγκέφαλο και όχι το αντίστροφο. «Μερικές από αυτές τις πληροφορίες είναι σαφώς δυσάρεστες», τονίζει ο Gershon.
Ο δεύτερος εγκέφαλος ενημερώνει επίσης την κατάσταση του νου μας με άλλους πιο ασαφείς τρόπους. «Ένα μεγάλο μέρος των συναισθημάτων μας επηρεάζεται πιθανώς από τα νεύρα στο έντερο μας», εξηγεί ο Mayer. Οι ‘πεταλούδες στο στομάχι’ - σηματοδοτούνται στο έντερο ως μέρος της φυσιολογικής απόκρισης στο στρες, επισημαίνει ο Gershon. Αν και η γαστρεντερική αναταραχή μπορεί να βλάψει τη διάθεση κάποιου, η καθημερινή συναισθηματική ευεξία μπορεί να βασίζεται σε μηνύματα από τον κάτω εγκέφαλο στον άνω εγκέφαλο. Για παράδειγμα, η ηλεκτρική διέγερση του κολπικού νεύρου - μια χρήσιμη θεραπεία για την κατάθλιψη - μπορεί να μιμείται αυτά τα σήματα, εξηγεί ο Gershon.
Λαμβάνοντας υπόψη τις ομοιότητες των δύο εγκεφάλων, άλλες θεραπείες κατάθλιψης που στοχεύουν στο μυαλό μπορούν να επηρεάσουν ακούσια το έντερο. Το εντερικό νευρικό σύστημα χρησιμοποιεί περισσότερους από 30 νευροδιαβιβαστές, όπως και ο εγκέφαλος, και στην πραγματικότητα το 95 τοις εκατό της σεροτονίνης του σώματος βρίσκεται στα έντερα. Επειδή τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που ονομάζονται εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης, είναι περίεργο το γεγονός ότι τα φάρμακα που προορίζονταν να προκαλέσουν χημικές αλλαγές στο μυαλό συχνά προκαλούν προβλήματα Γαστρεντερικών Διαταραχών ως παρενέργεια. Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου - το οποίο πλήττει περισσότερους από δύο εκατομμύρια Αμερικανούς - προκύπτει επίσης εν μέρει από υπερβολική σεροτονίνη στα έντερά μας, και ίσως θα μπορούσε να θεωρηθεί ως "ψυχική ασθένεια" του δεύτερου εγκεφάλου.
Οι επιστήμονες, επιπλέον, ανακάλυψαν ότι η σεροτονίνη που παράγεται από το εντερικό νευρικό σύστημα μπορεί επίσης να διαδραματίσει ρόλο και σε άλλες ασθένειες. Σε μια μελέτη του Nature Medicine που δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο: «Ήταν εντελώς απροσδόκητο το έντερο να ρυθμίζει τη μάζα των οστών στο βαθμό που κάποιος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτόν τον κανονισμό για να θεραπεύσει - τουλάχιστον σε τρωκτικά – οστεοπόρωση», λέει ο Gerard Karsenty, επικεφαλής συγγραφέας στη συγκεκριμένη μελέτη και πρόεδρος του Τμήματος Γενετικής και Ανάπτυξης στο Ιατρικό Κέντρο Πανεπιστημίου Columbia.
Η σεροτονίνη που διαρρέει από τον δεύτερο εγκέφαλο μπορεί να διαδραματίσει κάποιο ρόλο και στον αυτισμό, μια αναπτυξιακή διαταραχή που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στην πρώιμη παιδική ηλικία. Ο Gershon ανακάλυψε ότι τα ίδια γονίδια που εμπλέκονται στο σχηματισμό συνάψεων μεταξύ νευρώνων στον εγκέφαλο εμπλέκονται στο σχηματισμό διατροφικής συνάψεως. «Εάν αυτά τα γονίδια επηρεάζονται στον αυτισμό, θα μπορούσε να εξηγηθεί γιατί τόσα πολλά παιδιά με αυτισμό έχουν κινητικές ανωμαλίες του γαστρεντερικού συστήματος», εκτός από τα αυξημένα επίπεδα της σεροτονίνης που παράγεται από το έντερο στο αίμα τους.
Μελλοντικά, το ανθισμένο πεδίο της νευρογαστρεντερολογίας πιθανότατα θα προσφέρει κάποια νέα εικόνα για τη λειτουργία του δεύτερου εγκεφάλου - και τον αντίκτυπό του στο σώμα και το μυαλό. «Ποτέ δεν έχουμε εξετάσει συστηματικά το εντερικό νευρικό σύστημα σχετικά με τις βλάβες σε αυτό με ασθένειες όπως αυτές του κεντρικού νευρικού συστήματος», λέει ο Gershon. Μια μέρα, ίσως να υπάρχουν πολύ γνωστές συνδέσεις μεταξύ ασθενειών και βλαβών στο νευρικό σύστημα του εντέρου, καθώς ορισμένες στον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό δείχνουν σήμερα σκλήρυνση κατά πλάκας.
Ο Mayer του U.C.L.A. δουλεύει για το πώς τα τρισεκατομμύρια βακτήρια στο έντερο "επικοινωνούν" με τα κύτταρα του εντερικού νευρικού συστήματος (τα οποία ξεπερνούν σε μεγάλο βαθμό). Η δουλειά του με το νευρικό σύστημα του εντέρου τον οδήγησε να σκεφτεί ότι τα επόμενα χρόνια η ψυχιατρική θα πρέπει να επεκταθεί για να θεραπεύσει τον δεύτερο εγκέφαλο εκτός από αυτόν που βρίσκεται στο κρανίο μας.
Το στρες που προκαλείται από τις αλλαγές στο εσωτερικό του εντέρου μπορεί με τη σειρά του να επηρεάσει τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά. Μελέτες καταλήγουν ότι τα αμυντικά μόρια του εντέρου που παράγονται κατά τη διάρκεια της λοίμωξης, που ονομάζονται φλεγμονώδεις κυτοκίνες, διαταράσσουν τη νευροχημεία του εγκεφάλου και κάνουν τους ανθρώπους πιο ευάλωτους σε άγχος και κατάθλιψη. Ο Bercik πιστεύει ότι η διαδικασία μπορεί να εξηγήσει γιατί περισσότερο από το ήμισυ των ατόμων με χρόνιες διαταραχές της γαστρεντερικής οδού όπως η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS), μαστίζονται επίσης από άγχος και κατάθλιψη.
Αναγνωρίζοντας επίσης ότι η επικοινωνία μεταξύ του εγκεφάλου και του εντέρου είναι αμφίδρομη, ο Bercik στρέφει την προσοχή σε νέους τρόπους θεραπείας τόσο των σωματικών συμπτωμάτων της εντερικής νόσου όσο και των ψυχολογικών διαταραχών που είναι συχνά παρούσες. Κρατώντας το άγχος και την κατάθλιψη υπό έλεγχο, ο Bercik προτείνει, ότι μπορεί να βελτιώσει τη φλεγμονή στο έντερο και θεραπεύοντας τη φλεγμονή στο έντερο μπορεί να βελτιώσει τη διάθεση με την αλλαγή της βιοχημείας του εγκεφάλου.
Extra Tips:
-Αναφορικά με τη διόρθωση των μικροβιακών ανισορροπιών για τη θεραπεία νόσων, απαιτείται πρώτα ο καθαρισμός του τι συνιστά ένα υγιές μικροβίωμα του εντέρου.
-Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο British Journal of Nutrition to 2011, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ένα διάστημα 30 ημερών με προβιοτικά βακτήρια (ένα μείγμα από Lactobacillus helveticus και Bifidobacteria longum) οδήγησε σε μείωση του άγχους και της κατάθλιψης σε υγιείς εθελοντές.
Οφέλη των προβιωτικών για την υγεία
Βελτιωμένη πέψη
Ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα
Αυξημένη ενέργεια από την παραγωγή βιταμίνης Β12
Καλύτερη αναπνοή διότι τα προβιοτικά καταστρέφουν τα βακτήρια candida
Υγιέστερο δέρμα, καθώς τα προβιοτικά βελτιώνουν το έκζεμα και την ψωρίαση
Μείωση κρυολογημάτων και γρίπης
Θεραπεία από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου
Απώλεια βάρους
Πηγές: American Psychological Association
Comentários